فرانچایز چیست؟ همه چیز درباره مدل اعطای حق امتیاز
حتما شما هم نام رستوران زنجیره‌ای معروف مک دونالد را شنیده‌اید و از خودتان پرسیده‌اید که این رستوران چگونه توانست در سراسر دنیا شعب مختلفی در اختیار بگیرد و تا این حد معروف شود؟ این برند چطور با شعبه‌های مختلف خود همکاری می‌کند و چگونه موفق به اعطای حق امتیاز یا فرانچایز شده است؟
وقتی یک کسب و کار موفق مانند مک دونالد، به سطحی از بلوغ می‌رسد که می‌تواند در کنار کسب سهم بازار، کلیه سیستم‌ها و روش‌های انجام کار را به صورت بهینه شده در اختیار دیگران قرار دهد، می‌تواند به سمت اعطای حق امتیاز یا فرانچایز حرکت کند. اگر شما هم نمی‌دانید حق امتیاز یا مدل فرانچایز چیست و چگونه برای همکاری میان شرکت‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، تا پایان این مطلب همراه ما بمانید.
فرانچایز چیست؟
فرانچایز یا فرانشیز (Franchise)، نوعی شبکه ارتباطی بین کسب و کارهای کوچک و مستقل است که به هر کدام از آنها امکان می‌دهد تحت یک نام تجاری مشترک فعالیت کنند. استفاده از این روش، مستلزم وجود یک متد آزمایش شده و موفق و همچنین، یک روش بازاریابی مشترک است.
بر اساس این سیستم، یک کسب و کار اختیار دارد که محصولات کسب و کار دیگر را بفروشد و در ازای آن مبلغی را دریافت کند، که به این مبلغ فرانچایز می‌‌گویند. در این سیستم، کسب و کار فرانچایز دهنده (سازمانی که به طور قانونی مالک حق امتیاز و برند تجاری خود است)، ضمن دادن نام تجاری خود به کسب و کار فرانچایز گیرنده (کسب و کاری که باید مبلغ مورد توافق را به فرانچایز دهنده پرداخت کند)، در زمینه سازمان‌دهی، آموزش، تامین مواد، بازاریابی و مدیریت نیز به کسب و کار زیرمجموعه خود کمک کرده و در شرایط مختلف از آن حمایت می‌کند.
به بیان دیگر، کسب و کار ثالث، حق استفاده از دانش اختصاصی کسب و کار اصلی مانند علائم تجاری موجود، مارک‌های مرتبط و… را به دست آورده و متعهد می‌شود استانداردهای سازمان صاحب امتیاز را به طور کامل رعایت کند.
یک پاسخ دیگر به سوال فرانچایز چیست، این است که، فرانچایز مدلی برای انجام فعالیت‌های تجاری است. با امضای قرارداد فرانچایز، صاحب امتیاز به شما حق می‌دهد که مشاغل متناسب با سیستم خود را برای زمان مشخصی مدیریت کنید. قرارداد فرانچایز به شما می‌گوید که در پایان این دوره چه اتفاقی خواهد افتاد. البته در برخی موارد، ممکن است نتوانید فرانچایز خود را تا پایان دوره حفظ کنید.
اما اگر می‌خواهید بدانید بخش‌های مختلف مدل فرانچایز چیست، باید بگوئیم این مدل، شامل 3 بخش است:
- امتیاز دهنده یا اعطا کننده حق امتیاز فروش (Franchisor): سازمان یا فردی که به دیگران اجازه می‌دهد تا از برند یا سیستم خود برای فروش محصولات و خدمات استفاده کنند.
- امتیاز گیرنده یا دریافت کننده حق امتیاز (Franchisee): کسب و کاری که برای فروش محصولات و خدمات، مجاز به استفاده از برند و سیستم Franchisor است.
- توافق نامه فرانچایز (Franchise Agreement): توافق نامه کتبی بین فرنچایزر و فرانچایز
سایت wikipedia، سوال فرانچایز چیست را به صورت زیر پاسخ می‌دهد:
فرانچایز، یکی از مفاهیم بازاریابی است که سازمان‌ها از آن به عنوان نوعی استراتژی برای گسترش کسب و کار خود استفاده می‌کنند. یک فرانچایز دهنده، مجوز تمام یا قسمتی از دانش، برند، مالکیت معنوی، رویه‌ها و حقوق خود را برای فروش محصولات و خدمات نام تجاری خود، در اختیار صاحب امتیاز قرار می‌دهد. امتیاز گیرنده نیز در ازای دریافت این حق، ضمن پرداخت یک سری از هزینه‌های خاص، موافقت خود را برای پیروی از تعهدات خاصی، اعلام می‌کند که معمولا در یک قرارداد حق رای تعیین و مشخص می‌شود.
عناصر فرانچایز چیست؟
فرانچایز نوعی قرارداد حقوقی با 2 عنصر اصلی است:
1. کسب و کارهای تحت پوشش
کسب و کارهای کوچکی که تحت شبکه ارتباطی فرانچایز با یکدیگر و با سایر مشترکان به فعالیت می‌پردازند، کسب و کارهای تحت پوشش نام دارند.
2. سازمان هماهنگ کننده
سازمان هماهنگ کننده، سازمانی‌ست که وظیفه آن، برقراری شبکه فرانچایز و ارائه متدهای آزمایش شده و موفق به کسب و کارهای تحت پوشش باشد.
انواع فرانچایز چیست؟
به طور کلی 2 نوع فرانچایز وجود دارد:
فرانچایز با فرمت تجاری
در مدل اول، فرانچایز دهنده به فرانچایز گیرنده، نام برند، محصولات، خدمات و شرایط مناسب مدیریتی برای کسب و کار را ارائه می‌دهد. بر اساس قوانین این مدل، فرانچایز دهنده، مسئول پشتیبانی از وب سایت‌ها، ارائه راهنمایی‌های عملی، استراتژی‌های بازاریابی، آموزش، مشاوره، کنترل کیفیت و ارائه خدمات پشتیبانی برای کسب و کار بهتر است.
فرانچایز به روش سنتی
این روش، بر روی کیفیت محصولات و خدمات تولید شده یا عرضه شده به بازار متمرکز است. در اغلب موارد، محصولات تولیدی به خدمات پیش از فروش یا پس از فروش نیاز دارند. صنعت خودروسازی، نمونه‌ای از روش فرانچایز سنتی است.
قرارداد فرانچایز چیست؟
تا اینجا دانستیم فرانچایز چیست و به چند دسته تقسیم می‌شود. در این بخش به بررسی مقررات فرانچایز می‌پردازیم. قراردادهای فرانچایز، کمی پیچیده و برای هریک از شرکت‌های حقوقی متفاوت‌اند.
معمولا، قرارداد فرانچایز شامل 3 دسته پرداخت است که باید توسط صاحب امتیاز به فر انچایز پرداخت شود:
- ابتدا، امتیاز گیرنده باید حق استفاده از برند را به صورت پیش پرداخت خریداری کند.
- سپس، صاحب امتیاز، هزینه آموزش، تجهیزات و خدمات مشاوره تجاری را از امتیاز گیرنده دریافت می‌کند.
- در نهایت، صاحب امتیاز، حق امتیاز خود را به صورت یک رقم ثابت یا درصدی از فروش به صورت سالانه دریافت می‌کند.
به خاطر داشته باشید که قرارداد فرانچایز، مشابه قراردا اجاره یک کسب و کار است و به معنای مالکیت دائم امتیاز گیرنده نیست.
مزایای فرانچایز چیست؟
بهره‌برداری از یک امتیاز در قالب فرانچایز، می‌تواند یک سرمایه گذاری مناسب و ایده‌آل برای برخی از کسب و کارها باشد. در این بخش به معرفی مزایای فرانچایز می‌پردازیم:
- در این سیستم، برای خرید حق امتیاز، هیچ تجربه خاصی لازم نیست. چرا که شما در حال خرید امتیاز از یک کسب و کار معتبر و تثبیت شده هستید و فرانچایز دهنده، ضمن ارائه آموزش‌های مرتبط، به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های خود را برای موفقیت در کار توسعه دهید. بنابراین، برای استفاده از فرانچایز به تجربه خاصی نیاز ندارید.
- یکی از دلایل افراد برای انتخاب فرانچایز، توسعه پایگاه مشتریان موجود و آگاهی از برند است. در سیستم فرانچایز، مخاطبان هدف، از قبل تثبیت شده و فعال هستند و از آنجا که می‌دانند دقیقا چه انتظاری دارند، تصمیم‌گیری برای شروع تجارت و در نهایت، رسیدن به سود، به زمان کمتری نیاز دارد.
- شبکه فرانچایز، باید از یک مدل کسب و کار اثبات شده پیروی کند، چرا که به ارائه یک وضعیت ثابت از عملیات در همه کسب و کارها با نام تجاری یکسان کمک می‌کند. فرانچایز، در محدوده انحصاری فعالیت خود، مسئول رشد امتیازها از طریق ابزارهای تبلیغات و بازاریابی است.
- خرید حق امتیاز، نسبت به راه‌اندازی یک کسب و کار جدید، با ریسک کمتری همراه است. زیرا آزمون و خطای سرمایه‌گذاری‌های جدید، قبلا بررسی شده است. با داشتن حق فرانچایز، شما با استراتژی‌های اثبات شده‌ای کار می‌کنید و فرآیندهایی را اجرا می‌کنید که مطمئن هستید به درستی کار می‌کنند.
- با وجود خدمات پشتیبانی و آموزش شرکت فرانچایز دهنده، می‌توانید مطمئن باشید که مدل کسب و کار و نحوه عملکرد آنها را به درستی درک می‌کنید. علاوه براین، تجربیات آنها به شما کمک می‌کند تا زیر نظرشان به فراگیری مهارت‌های لازم بپردازید.
- یکی دیگر از مزایای فرانچایز، این است که شما برای رشد و گسترش کسب و کار خود در همان فرانچایز، فرصت زیادی خواهید داشت. در صورت موفقیت در این فرآیند، می‌توانید موقعیت‌های جدیدی تعریف کرده و از پشتیبانی فرانچایز بهره‌مند شوید. به خاطر داشته باشید که در مکان‌های مختلفی که انتخاب می‌کنید، احتمالا تقاضا و آگاهی از برند نیز اتفاق خواهد افتاد.
معایب فرانچایز چیست؟
فرانچایز نیز مانند سایر روش‌ها در کنار در کنار مزایا و ویژگی‌های مثبتی که در بخش قبل به آنها اشاره کردیم، محدودیت‌هایی هم دارد. اما محدودیت‌های حق امتیاز یا فرانچایز چیست؟ در ادامه به تعدادی از این معایب و محدودیت‌ها اشاره می‌کنیم:
- شما موقع استفاده از حق فرانچایز، برای انجام اقدامات خلاقانه، آزادی کافی ندارید، چرا که باید قوانین سازمان فرانچایز دهنده را رعایت کنید. بنابراین، ایجاد یک آمیخته بازاریابی منحصربه‌فرد یا طراحی یک لوگوی خاص، از گزینه‌های این مدل تجاری نیستند.
- اطلاعات مالی، همیشه با فرانچایز دهنده به اشتراک گذاشته می‌شود و در دسترس قرار دارد. اما در صورتی که انتظار آزادی عمل بیشتری دارید، زمینه آن به اندازه کسب و کار خودتان فراهم نیست.
- هرچند که فرانچایزها معمولا خدمات پشتیبانی ارائه می‌دهند، اما ممکن است برخی از آنها اینگونه نباشند. مثلا ممکن است موارد ضروری را ارائه دهند و شما را رها کنند.
- پس به خاطر داشته باشید اگر در حال خرید امتیاز از یک مدیر باتجربه هستید، اما آنها چیز زیادی به شما ارائه نمی‌دهند، احتمالا پس از مدتی با مشکل مواجه خواهید شد. بنابراین، بررسی قرارداد و آگاهی از میزان اطلاعات و کمک‌هایی که قرار است دریافت کنید، کاملا ضروری است.
- بسته به نوع کسب و کار، سرمایه‌گذاری اولیه و هزینه‌های راه‌اندازی متفاوت است. به عنوان مثال، برای راه‌اندازی رستوران‌های مک دونالد، به سرمایه گذاری حدود 500 هزار دلار از منابع غیر قرضی نیاز دارید. به این معنی که صاحب امتیاز مک دونالد انتظار دارد شما مبلغ قابل توجهی در اختیار داشته باشید که از وام تامین نشده باشد. برای اغلب کسب و کارها، این نوع سزمایه گذاری بسیار گران است و عملا امکان پذیر نیست.
- علاوه بر سرمایه‌گذاری اولیه، ممکن است برخی فرانچایزها در صورت خرید ویترین فروشگاه موجود، مبلغی را به عنوان اجاره دریافت کنند. آنها از شما می‌خواهند که هزینه‌های بازاریابی، مدیریت، استخدام، خدمات، حق امتیاز و… را پرداخت کنید. این سرمایه گذاری قابل توجه، برای افرادی که تازه کار تجاری خود را شروع کرده‌اند، سخت است.
- موقع خرید حق امتیاز، باید قراردادی را امضا کنید که برای مالکیت شما نوعی چارچوب زمانی تعیین کند. چرا که ممکن است پس از پایان قرارداد، فرانچایز دهنده قرارداد شما را تمدید نکند. در این صورت، در لحظه آخر غافلگیر نخواهید شد و می‌توانید برای جستجوی سرمایه گذاری بعدی، زمان کافی صرف کنید.
- به خاطر داشته باشید که برای برخی سازمان‌ها، قرارداد موقت، یک مزیت است. وقتی قرارداد به پایان رسید، می‌توانید از تجربیات خود در این زمینه، برای کسب و کارتان استفاده کنید.
- همان طور که اشاره کردیم، در سیستم فرانچایز، آزادی خلاقانه زیادی ندارید. علاوه بر این، امکان کنترل فردی بر روی سایر جنبه‌های کسب و کار مانند ساعات کاری، محصولات، چیدمان ویترین‌ها و… نیز وجود ندارد. باید بگوئیم، فرانچایزرها برای افزایش ثبات در همه ابعاد، این قوانین را وضع می‌کنند. به همین دلیل، بسیاری از مقررات، سختگیرانه و غیر قابل تفسیر است و شما باید طبق قوانین و استانداردهای موجود رفتار کنید.
و در انتها…
در صورتی که یک کسب و کار بخواهد سهم بازار یا دامنه جغرافیایی خود را با هزینه کم افزایش دهد، می‌تواند برای برند خود فرانچایز ایجاد کند. همان طور که گفتیم، فرانچایز، به معنی سرمایه‌گذاری مشترک بین صاحب امتیاز (Franchisor) و امتیاز گیرنده (Franchisee) است.
این روش محبوب، بیشتر برای افرادی مناسب است که تازه شروع به کار کرده‌اند یا مایل به فعالیت در صنایع رقابتی هستند. از آنجا که در این سیستم، شما به نام تجاری یک سازمان مستقر و با سابقه دسترسی دارید، برای رساندن نام تجاری و محصولات خود به مشتریانتان نیازی به صرف منابع بیشتر برای برند سازی نخواهید داشت.