ماتریس ردیابی الزامات (RTM) چیست و چگونه ترسیم می‌شود؟

زمان مطالعه: 6 دقیقه

برای آسان کردن روند مدیریت و کنترل پروژه در حوزه‌های مختلف، ابزارهای متعددی وجود دارد. راجع به برخی از آنها مانند نمودار تخصیص مسولیت (RACI) و ساختار شکست کار (WBS) در مطالب قبل صحبت کرده‌ایم. یکی دیگر از این ابزارها، ماتریس ردیابی الزامات یا RTM است. در زمینه مدیریت پروژه، چه در آغاز راه باشید و چه تجربیات زیادی داشته باشید، چیزی که اهمیت دارد، این است که ماتریس ردیابی الزامات و چگونگی تاثیر آن بر فرآیندهای مدیریت پروژه را به خوبی درک کنید. این مطلب را تا انتها بخوانید تا به شما بگوئیم ماتریس ردیابی الزامات چیست و چگونه ساخته می‌شود.

ماتریس ردیابی چیست؟

در بحث توسعه نرم افزار، ماتریس ردیابی (TM)، سندی به شکل جدول است که برای کمک به تعیین کامل بودن یک رابطه با همبستگی هر دو سند پایه با استفاده از رابطه چند به چند (many-to-many) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ماتریس ردیابی الزامات چیست؟

ماتریس ردیابی الزامات (Requirement Traceability Matrix)، سندی است که نیاز کاربران را با موارد آزمایشی، ترسیم و ردیابی می‌کند. این سند، تمامی الزامات و نیازهای پیشنهادی مشتری و قابلیت ردیابی این الزامات را در قالب یک سند واحد در پایان چرخه عمر توسعه نرم افزار ثبت می‌کند.

در یک پروژه توسعه نرم افزار، RTM سندی است برای تایید اینکه همه الزامات به مواردی که قرار است آزمایش شوند، متصل هستند. دلیل اصلی استفاده مدیران پروژه از RTM این است که تایید کنند تمامی الزامات، در مرحله آزمایش در نظر گرفته شده‌اند.

از آنجا که RTM معمولا به ارزیابی تاثیر الزامات پروژه کمک می‌کند، هنگام تغییر نیازمندی‌های یک پروژه در میانه راه، به شما امکان می‌دهد تا جریان‌های کاری تاثیرگذار، موارد آزمایشی، کد نرم افزار، مواد آموزشی و… را به راحتی مشاهده کنید.

هدف ماتریس ردیابی الزامات این است که تایید کند همه الزامات از طریق موارد آزمایشی بررسی می‌شوند و در طول آزمایش نرم افزار، هیچ عملکردی لغو نمی‌شود.

اجزای ماتریس ردیابی الزامات چیست؟

RTM، بر اساس استانداردها و نیازهای سازمانی ایجاد می‌شود و به طور کلی شامل شناسه نیازمندی، شماره مرجع سند پایه، شناسه اشکالات و موارد آزمایشی است. برخی عناصر مشترک RTM ها عبارتند از:

• شناسه مورد نیاز: شناسه ارائه شده برای هر پروژه به ترتیب عددی

• نوع نیاز: گروه بندی یا طبقه بندی نیازمندی‌های کسب و کار بر اساس عملکرد

• شرح نیاز: شرح مختصری از نیازها

• شماره شناسایی موارد تست واحد

• شماره شناسایی موارد تست مرجع

• شماره شناسایی موارد تست سیستم

• شماره شناسایی موارد آزمون پذیرش کاربران

• Script های تست برای فرآیند آزمایش واقعی

انواع ماتریس ردیابی الزامات چیست؟

ماتریس ردیابی نیازمندی‌ها به 3 نوع تقسیم می‌شود:

1. قابلیت ردیابی رو به جلو

قابلیت ردیابی پیشرو برای ترسیم الزامات به موارد آزمایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نشان می‌دهد که هر الزامی از بالا به پایین آزمایش می‌شود. علاوه بر این، به تایید درست بودن مسیر پروژه نیز کمک می‌کند.

2. ماتریس ردیابی به عقب

شما می‌توانید از طریق نقشه برداری موارد آزمایشی با الزامات، یک ماتریس ردیابی به عقب ایجاد کنید. انجام این کار کمک می‌کند تا از خزش دامنه جلوگیری کنید و از الزامات اولیه فراتر نروید.

3. ماتریس ردیابی دو طرفه

این مورد، قابلیت ردیابی رو به جلو و رو به عقب را در یک سند ترکیب می‌کند. ماتریس ردیابی دو طرفه، کارآمد و مفید است، چرا که مشخص می‌کند هر الزامی دارای موارد آزمایشی مرتبط است.

چگونه ماتریس ردیابی الزامات ایجاد کنیم؟

اگر در پیاده سازی RTM بی تجربه هستید، ممکن است اطلاعات ارائه شده، زیاد و پیچیده به نظر برسد. اما برای شروع یادگیری در این مسیر، ویدئوها، الگوها و آموزش‌های زیادی در دسترس شما قرار دارد که می‌توانید از آنها کمک بگیرید.

در این قسمت راجع به مراحل ایجاد ماتریس ردیابی الزامات، صحبت می‌کنیم.

• اهداف RTM را با طرح دلایل خود برای ایجاد RTM، مشخص کنید.

• تمام اسناد مورد نیاز در دسترس، مانند سند الزامات فنی (TRD)، سند الزامات عملکردی (FRD) و سند الزامات تجاری (BRD) را جمع‌آوری کنید.

• برای ایجاد یک سند RTM ساده، می‌توانید از صفحات گسترده اکسل استفاده کنید. به این صورت که ستون‌هایی برای نیازمندی‌های کسب و کار، الزامات عملکردی، موارد آزمایشی، نتایج آزمایش و اشکالات ایجاد کنید. سپس هر نیاز از سند الزامات تجاری (BRD) را با یک شماره شناسه الزامی ثبت کنید.

• سند الزامات عملکردی (FRD) را در نظر بگیرید و همه الزامات عملکردی مربوطه را برای هر نیاز تجاری ثبت کنید.

• شناسه‌های موارد آزمایشی را به الزامات عملکردی مربوطه متصل کنید.

• در نهایت، به خاطر داشته باشید وقتی تغییری اتفاق می‌افتد، ماتریس ردیابی را به روز رسانی کنید.

به طور خلاصه برای ایجاد یک ماتریس ردیابی نیازمندی‌ها باید:

• هدف خود را مشخص کنید.
• اسناد و مدارک لازم را جمع‌آوری کنید.
• یک الگوی ماتریس ردیابی در اکسل ایجاد کنید.
• الزامات مورد نیاز را کپی و جایگذاری کنید.
• موارد تست را از سند آزمایشی کپی و جایگذاری کنید.
• نتایج و مشکلات آزمایش‌ها را ارائه دهید.

در ماتریس ردیابی الزامات چه مواردی لحاظ می‌شود؟

به طور کلی RTM، شامل یک جدول با ستون‌های زیر است:

• الزامات: الزامات بازاریابی، الزامات محصول، مشخصات سطح سیستم

• تست‌ها: یک ستون فرعی برای موارد آزمایشی و اجرای آزمایشی اضافه کنید.

• انحرافات: برای هر مشکلی یک ستون فرعی اضافه کنید.

اهداف ماتریس ردیابی الزامات چیست؟

RTM برای اهداف زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• اعتبارسنجی و راستی آزمایی مشخصات سیستم طراحی شده

• افزایش سطح کیفی سیستم با شناسایی نقاطی که نادیده گرفته شده

• تهیه راهنما برای انتخاب و برنامه‌ریزی مواردی که به آزمایش نیاز دارند.

• مستندسازی پروژه

مزایای ماتریس ردیابی الزامات (RTM) چیست؟

تا اینجا با RTM و کاربردهای آن آشنا شدیم. اکنون به معرفی و بررسی ویژگی‌های این ماتریس می‌پردازیم.

نسخه سازی آسان‌تر و موثرتر

الزامات و نیازمندی‌های پروژه شما، ممکن است در مقطعی از زمان تغییر کند. RTM به شما امکان می‌دهد تا این تغییرات و چگونگی تاثیر آنها بر هر بخش از پروژه را به راحتی ردیابی و پیگیری کنید.

اطلاع از مستندسازی نیازها

ماتریس ردیابی الزامات، تلاش می‌کند اسناد مناسب و کارآمدی (از موارد آزمایشی گرفته تا داستان‌های کاربر)، به تیم پروژه شما ارائه دهد. با RTM می‌توانید ببینید آیا یک نیاز کاملا مستند شده یا نه. این ماتریس، حتی می‌تواند توجه شما را به الزامات فراموش شده، مجددا جلب کند.

رفع نقص‌ها و مشکلات

تصور کنید که در یک پروژه نرم افزاری گسترده، نقش مدیریت تست را بر عهده دارید. با وجود تعداد قابل توجهی نقص و نقطه ضعف، ابتدا باید مرتبط‌ترین مسائل را حل کنید.

یک ماتریس ردیابی نیازمندی، می‌تواند به شما در فیلتر کردن و اولویت بندی عیب و نقص‌های مرتبط با الزامات حیاتی، کمک کرده و در نهایت پوشش کامل تست را ایجاد کند.

چرا به ماتریس ردیابی الزامات نیاز دارید؟

همان طور که اشاره کردیم، مزایای RTM شامل کارایی بیشتر تیم پروژه، سازگاری سریع‌تر با مقررات و ارائه محصولات با کیفیت‌تر است. اما قابلیت ردیابی نیازمندی‌ها، در طول چرخه عمر توسعه محصول قرار دارد. ردیابی الزامات، در به حداقل رساندن خطر پیامدهای منفی و به حداکثر رساندن بهره‌وری کمک می‌کند.

همچنین ماتریس RTM، در تعیین جهت و جدول زمانی پروژه کاربرد دارد. این تضمین می‌کند که فرآیند گام به گام تست محصول با موفقیت انجام می‌شود و اهداف پروژه به روشی ساده و واضح برآورده می‌شوند.

ارزش ماتریس ردیابی الزامات چیست؟

تست ردیابی، ارتباط الزامات و نشان دادن پوشش آزمایشی برای یک نسخه مشخص، از جمله ویژگی‌های ارائه شده توسط RTM هستند. این موارد مدیران یا ذینفعان را قادر می‌سازد تا به سرعت سطح ریسک مرتبط با یک دوره تولید را تعیین کنند. RTM، با ارائه یک نقشه راه از پیشرفت آزمایشات، به شما امکان می‌دهد قبل از فشار به تولید، سطوح قابل قبول ریسک را بشناسید و به آنها توجه کنید.

ابزارهای ماتریس ردیابی الزامات چیست؟

برای مدیریت نیازمندی‌ها علاوه بر صفحه گسترده اکسل، می‌توانید از ابزارهای زیر هم استفاده کنید.

Visure Requirements

یک راه حل مدیریت نیازمندی‌ها است که به کسب و کار شما کمک می‌کند تا فرآیندهای مربوط به تست، پذیرش، مدیریت پیکربندی، همکاری و موارد دیگر را در یک پلتفرم متمرکز، ساده سازی کند. با وجود این ابزار، مدیران می‌توانند مجوزهای مبتنی بر نقش را تنظیم کنند، نسخه‎‌ها را مقایسه کنند و گردش‌های کاری فرآیند را پیکربندی کنند.

Modern Requirements4DevOps

یک ابزار پیشرو در Azure DevOps، ابزار Modern Requirements4DevOps است که به شما امکان می‌دهد الزامات را در Azure DevOps بنویسید، خودکارسازی کنید، استخراج کنید، ردیابی کنید و الزامات را تعریف کنید. همچنین، زمان چرخه پروژه را با ارائه مقدار مناسب گزارش‌ها، تجزیه و تحلیل نیازمندی‌ها و مدیریت کیفیت کاهش دهید. مدیران به کمک این ابزار کارآمد می‌توانند تغییرات را به سرعت  ردیابی و ارزیابی کنند.

ReQtest

این ابزار، یک راه حل ردیابی اشکالات مبتنی بر ابر است که به آزمایش کنندگان و توسعه دهندگان امکان می‌دهد تا موارد آزمایشی را مدیریت کنند و در روال‌های مختلف فرآیند آزمایش، به روز رسانی‌ها را نیز به موقع دریافت کنند.

ReQtest، یک ابزار مدیریت تست در اختیار کاربران قرار داده و به آنها اجازه می‌دهد تا موارد آزمایشی را برنامه‌ریزی، اجرا و پیگیری کنند. کاربران همچنین می‌توانند گزارش اشکالات را به صورت پیش نمایش درآورند و از نمودارها به عنوان یک نمایش بصری از داده‌های مربوط به اشکال استفاده کنند.

و در انتها …

ملاحظه کردید که پیاده سازی دقیق و موثر ماتریس ردیابی الزامات، به بهبود کیفیت پروژه، افزایش قابلیت اطمینان محصول نهایی، به حداقل رساندن دوباره کاری‌ها و به حداکثر رساندن کارایی و بهره‌وری سازمان شما، کمک قابل توجهی می‌کند.

از آنجا که RTM برای پیگیری چگونگی پیشرفت پروژه در هر مرحله مورد استفاده قرار می‌گیرد، مدیران می‌توانند مطمئن باشند که محصولات قابل تحویل، انتظارات ذینفعان را به خوبی برآورده خواهد کرد.