موک (MOOC) چیست؟ +سوالات رایج درباره موک

زمان مطالعه: 6 دقیقه

در این مطلب قصد داریم شما را با موک (MOOC) آشنا کنیم. پیش از پرداختن به موضوع، ابتدا بیایید این موقعیت‌ها را در نظر بگیرید: در رشته‌ای تحصیل کرده‌اید، اما می‌خواهید اطلاعات خود را در آن رشته تحصیلی بیشتر و پیشرفته‌تر کنید، شغل یا حرفه‌ای دارید که نیاز می‌بینید برای پیشرفت در آن، اطلاعات و دانش خود را ارتقا دهید، به موضوعی متفاوت از رشته تحصیلی‌تان علاقه دارید و دوست دارید علاقه‌تان را دنبال کنید و در آن موضوع تحصیل و کسب دانش کنید.

موک برای کسانی که در چنین موقعیت‌هایی قرار گرفته‌اند، ابزار بسیار کارآمدی است. نوعی آموزش از راه دور در دانشگاه‌ها که فرصت خوبی برای یادگیری مطالب جدید در اختیار همه قرار می‌دهد. موک‌ها اولین بار توسط دانشگاه‌های MIT، استنفورد و هاروارد ایجاد شد. اما شرکت‌هایی چون IEEE یا لینوکس نیز موک ایجاد کرده‌اند.

موک چیست؟

تعریفی که ویکی‌پدیا از موک (MOOC) ارائه داده است، عبارت است از: دوره آنلاین انبوه و باز (massive open online course). در واقع یک دوره آموزشی آنلاین است که هدف آن مشارکت تعاملی در سطح گسترده و دسترسی باز از طریق وب است. علاوه بر مواد آموزشی سنتی چون ویدئوها، مقالات و تمرین‌ها، موک‌ها یکسری انجمن‌های کاربری تعاملی ایجاد می‌کنند که به شکل‌گیری اجتماعی از دانش‎آموزان، اساتید و دستیاران آموزشی کمک می‌کند. موک‌ها در واقع فرم پیشرفته‌ای از آموزش از راه دور هستند.

گرچه موک توسط دانشگاه‌ها تولید شده، اما دانشگاه‌ها خودشان به ندرت موک را ارائه می‌دهند. در عوض وابسته به ارائه‌دهندگان دوره هستند مانند:

• Coursera
• edX
• FutureLearn
• Udacity

از تعریف موک (Massive Open Online Course) می‌توان 4 عنصر اصلی این مفهوم را استخراج کرد:

انبوه (Massive): منطق این دوره‌ها این است که هیچ محدودیتی در تعداد افرادی که در دوره‌ها ثبت‌نام می‌کنند، اعمال نکند. یعنی افزایش در تعداد ثبت‌نامی‌ها بدون ایجاد اخلال در روند آموزش صورت گیرد.

باز بودن (Open): باز بودن دوره‌های موک می‌تواند جنبه‌های متفاوتی داشته باشد. اول اینکه بدین معناست که شرکت در این دوره‌ها برای همه باز است و هیچ نیازی به مدرک یا پیش‌نیازی ندارد. دوم، رایگان بودن دسترسی به منابع آموزشی است (گرچه مواردی چون پرسیدن سوال مستقیم از معلم یا گرفتن مدرک در پایان دوره می‌تواند هزینه داشته باشد). معنای دیگر باز بودن، می‌تواند استفاده از یک پلتفرم آموزشی باز باشد، منابع آموزشی در جاهای مختلفی چون وبسایت، وبلاگ یا چندرسانه‌ای‌ها میزبانی می‌شوند. و در نهایت اینکه این دوره‌ها به طور وسیع از محتوای باز استفاده می‌کنند، محتوای دوره به طور عموم منتشر می‌شود و همه می‌توانند از آن استفاده مجدد کنند.

آنلاین بودن (Online): خاصیت این دوره‌ها آنلاین بودنشان است و نیاز به حضور فیزیکی در کلاس درس ندارد. یعنی هر کس از هر جای دنیا تنها با دسترسی به اینترنت می‌تواند در این دوره‌ها شرکت کند.

دوره آموزشی (Course): برای دانش‌آموزان یکسری اهداف آموزشی تعریف می‌شوند که برای رسیدن به آنها باید یکسری تکالیف و فعالیت‌ها را در بازه زمانی مشخص شده انجام دهند. از طرفی برای ارزیابی دانش آنها، آزمون و امتحان گرفته می‌شود. تعاملاتی نیز بین دانش‌آموزان و معلمان برقرار می‌شود.

دوره‌های موک (MOOC) چه زمان شروع می‌شوند؟

معمولا فواصل زمانی مشخصی دارند، مثلا هر چند هفته یا هر چند ماه یکبار برگزار می‌شوند. برخی نیز ممکن است پس از یکسال غیبت دوباره فعال شوند.

آیا موک‌ها ددلاین دارند؟

سرعت پیش رفتن در موک بر اساس تندی و کندی است که خودتان می‌خواهید، برخی موک‌ها نیز بر اساس یک برنامه اجرایی از پیش تعیین شده جلو می‌روند.

• همه مواد آموزشی در ابتدا و یکجا در اختیار قرار نمی‌گیرند، بلکه هفته به هفته ارائه می‌شوند تا دانش‌آموز خود را به آن برساند.
• آزمون‌ها ددلاین دارند تا دانش‌آموز از جریان آموزش عقب نیفتد.

حتی اگر موک‌ها برنامه زمانبندی داشته باشند، باز هم انعطاف‌پذیرند. دانش‌آموز می‌تواند هر زمان که بخواهد چه شب چه روز در آن شرکت کند.

موک‌ها چقدر طول می‌کشند؟

بازه زمانی دوره‌های موک معمولا بین 1 تا 16 هفته است، تکالیف آن نیز یک هفته‌ای است که می‌تواند از دانش‌آموزی به دانش‌آموز دیگر متفاوت باشد.

آزمون در موک (MOOC) چگونه است؟

• آزمون‌های چهارگزینه‌ای و به صورت خودکار ارائه می‌شود.
• یکسری تکالیفی ارائه می‌شود که توسط دیگر دانش‌آموزان تصحیح می‌شود.

عملکرد در تکالیف، سطح کلی شما را در دوره مشخص می‌کند. یادتان باشد مربیان دوره کار نمره‌دهی انجام نمی‌دهند.

آیا بابت پایان دوره موک گواهی داده می‌شود؟

اگر دوره موک (MOOC) را با نمره قبولی به اتمام برسانید، احتمالا یک گواهی تکمیل دوره دریافت می‌کنید. گاهی این گواهی‌ها رایگان است، اما در بیشتر مواقع، باید بابت آن پول پرداخت کنید.

مدارک پولی اغلب مستلزم اطلاعات شناسنامه، کد ملی و عکس هستند.

آیا عناصر داخل موک پولی هستند؟

علاوه بر مدرک، دیگر عناصر موک نیز می‌تواند پولی باشد، مثل آزمون‌های تعیین سطح.

موک اغلب دو گزینه برای ثبت‌نام ارائه می‌دهد:

• دسترسی رایگان: که به شما امکان دسترسی رایگان به ویدئوها، مقالات و انجمن‌ها را می‌دهد.
• ثبت‌نام پولی: به شما امکان دسترسی به همه محتواها شامل عناصر پولی مثل گواهی تکمیل دوره را می‌دهد.

تعداد کمی از دوره‌ها هستند که فقط پولی‌اند. یادتان باشد اگر دوره‌های آنلاینی تحت عنوان موک (MOOC) هستند که فقط پولی‌اند، ویژگی باز (open) بودن را ندارند.

آیا محدودیتی برای دسترسی به موک وجود دارد؟

برخی ارائه‌دهندگان دوره‌ها، ثبت‌نام را برای افراد بالای 13 سال محدود کرده‌اند. زیرا ممکن است والدین، دوره‌ها را به جای فرزندان خود تکمیل کنند. برخی موک‌ها نیز در برخی کشورها به دلیل محدودیت‌های تجاری یا سیاست‌های دولت ممکن است در دسترس نباشد.

آیا می‌توان با مربی خود در موک در تماس بود؟

تعاملات بین مربی و دانش‌آموز در موک یا وجود ندارد یا به صورت حداقلی است. در بسیاری دوره‌ها، مربیان بر انجمن‌های دوره نظارت دارند و گاها مربیان در بحث‌ها شرکت می‌کنند.

دانش‌آموزان اما با پاسخ دادن به پرسش‌های یکدیگر به هم کمک می‌کنند. اجازه ندارید جواب سوالات را پست کنید، اما می‌توانید منابع مفید پیشنهاد دهید، بنابراین دانش‌آموزان کوشا خودشان می‌توانند جواب سوالاتشان را پیدا کنند.

پیش از پیوستن به موک چه چیزهایی را باید در نظر گرفت؟

پیش از شروع موک، باید ابتدا بدانید چرا می‌خواهید در آن ثبت‌نام کنید.

آیا به دلایل زیر می‌خواهید به موک بپیوندید؟

• تغییر شغل
• گرفتن تبلیغ
• بهتر شدن در شغل
• بهبود چشم‌انداز کاری
• یا صرفا برای لذت یادگیری

موارد دیگری که باید مدنظر قرار دهید، عبارتند از:

• آیا در کل موک می‌خواهید شرکت کنید یا بخشی از آن؟
• در هفته چه مدت زمان می‌توانید برای دوره‌های آموزشی صرف کنید؟
• دنبال دوره‌های مقدماتی می‌گردید، یا متوسط یا پیشرفته؟

لیست اطلاعات موک شما را کمک می‌کند تا بفهمید آیا این دوره مطابق با اهداف شماست. این اطلاعات شامل پیش‌نیازهای احتمالی، محتوای دوره، سختی و مدت زمان لازم برای سپری کردن در موک است.

آیا به وسیله موک می‌توان مدرک آکادمیک به دست آورد؟

برخی انواع موک (MOOC) به شما امکان می‌دهند از موسسات خاصی اعتبار علمی بدست آورید. این مستلزم آن است که برای مدرک آن پول پرداخت کنید، دوره‌ها را تکمیل کنید، و سپس در برنامه مدرک‌دهی در موسسه گفته شده ثبت‌نام کنید.

یادتان باشد اعتبار موک به اندازه دانشگاه‌های سنتی نیست. اعتبار موک تنها وابسته به موسسه‌ای است که در اطلاعات دوره نام آن برده شده است.

در موارد معدودی، موسساتی ممکن است اعتبار موک را بپذیرند، اما این کاملا به صلاحدید آن موسسه است، بنابراین باید به دنبال تاییدیه آن باشید.

دسته‌بندی موک‌ها

در ابتدا موک‌ها یک فلسفه عمیق و مشترک داشتند (cMOOCs) اما این فلسفه به یک مفهوم تجاری (xMOOCs) تکامل پیدا کرد.

cMOOC

این بر فلسفه ارتباط‌گرایی تاکید دارد. یک پلتفرم اجتماعی برای به اشتراک‌گذاری و ساخت دانش در اجتماعی از مردم است.

xMOOC

مبتنی بر مدل سنتی‌تر آموزش است، مانند سخنرانی‌های ضبط شده در ویدیوها و معمولا به‌صرفه است.

سخن آخر

در این مطلب به شما گفتیم موک یعنی چه و سوالات شما را پاسخ دادیم. باید بدانید موک (MOOC) به فراگیران خود این امکان را می‌دهد که بدون محدودیت‌های دانشگاه‌های سنتی، موضوعی که دوست دارند را بخوانند. منابع آن نیز آنلاین است و دسترسی به آنها هیچ پیش‌شرطی ندارد. از طرفی هیچ پروژه یا آزمونی برای پایان ترم در نظر گرفته نشده که پایان دوره مستلزم انجام آنها باشد، تکالیف انعطاف‌پذیر و مطابق با خود فراگیر هستند.

مساله مهم دیگر رایگان بودن این دوره‌ها است (جز در موارد نادر که ممکن است مبلغی بابت ثبت‌نام یا استفاده از برخی منابع دریافت شود). اما اعتبار مدرکی که پس از پایان این دوره‌ها گرفته می‌شود، چندان قابل اعتنا نیست و ارزش دانشی که کسب می‌شود، بیش از مدرک آن است.

اما موضوع بااهمیت دیگر این است که صدها و هزاران دانش‌آموز از سرتاسر دنیا که علاقه به حوزه واحدی دارند، با هم در ارتباط باشند، تبادل نظر کنند، تکالیف یکدیگر را تصحیح کنند و در بحث‌های آنلاین با معلمانشان مشارکت کنند.