مدیریت ریسک چیست؟ مقابله با خطرات و تهدیدات کسب و کار با Risk management
تمامی پروژه‌ها در طول عمر خود (از ابتدا تا انتهای کار)، با فرصت‌ها و ریسک‌های متعدد روبرو می‌شوند. حتما می‌دانید که ریسک‌ها همان عوامل خطرسازند که می‌توانند در اجرای پروژه اختلال ایجاد کنند و در نهایت باعث شکست آن شوند. برای جلوگیری از این خطرات احتمالی، مدیریت ریسک، اقدامی کاملا ضروری است. این مطلب را تا انتها بخوانید تا به شما بگوییم مدیریت ریسک چیست و انجام آن چه ضرورتی دارد.
مدیریت ریسک چیست؟
مدیریت ریسک (Risk management)، عبارت است از شناسایی، ارزیابی و اولویت بندی خطرات احتمالی و به دنبال آن، استفاده هماهنگ و بهینه از منابع، برای به حداقل رساندن احتمال تاثیر اتفاقات ناگوار و یا به حداکثر رساندن احتمال تحقق فرصت‌ها.
ریسک در جایی وجود دارد که فرصتی برای سود و ضرر وجود داشته باشد. ما معمولا ریسک‌ها را به عنوان مواجهه با ضرر در نظر می‌گیریم. به عنوان مثال، یک ساختمان آسیب دیده، محصولات ناقص و معیوب، نام تجاری (برند) مخدوش، هر کدام یک خطر هستند که با اجرای درست و دقیق مدیریت ریسک می‌توانید از آنها جلوگیری کنید.
در دنیای کسب و کار، مدیریت ریسک، فرآیند شناسایی، تحلیل و پذیریرش عدم قطعیت در تصمیم گیری‌ها است. معمولا Risk management زمانی اتفاق می‌افتد که یک مدیر یا سرمایه گذار، احتمال زیان‌ها و خطرات یک سرمایه گذاری را تجزیه و تحلیل کرده و تلاش‌کند با توجه به اهداف سرمایه گذاری و توان تحمل خطرات، اقدامات مناسب را انجام دهد.
ریسک، هم به صورت مطلق و هم به صورت نسبی قابل سنجش است. درک کامل و درست اشکال مختلف ریسک می‌تواند به سرمایه گذاران کمک کند تا فرصت‌ها و هزینه‌های مرتبط با رویکردهای مختلف سرمایه گذاری را به خوبی بررسی و ارزیابی کنند.
به طور کلی ریسک‌ها به 2 دسته تقسیم می‌شوند:
- ریسک‌های خالص: در این ریسک‌ها نتایج مورد انتظار، یک ضرر است. مانند خسارت ناشی از آتش سوزی، تصادفات رانندگی، سرقت و…
- ریسک برد یا باخت: در این دسته از ریسک‌ها ممکن است ضرر کنید، ممکن است سود به دست آورید و یا ممکن است شرایط بدون تغییر بماند. سرمایه گذاری در بازار سهام، تصمیم یک مدیر در مورد راه‌اندازی خط تولید جدید و… نمونه‌هایی از این نوع ریسک به شمار می‌رود.
ساختار مدیریت ریسک چیست؟
ساختارهای مدیریت ریسک شامل برنامه ریزی، سازماندهی، بودجه بندی و کنترل هزینه‌ها هستند. بنابراین، به شکلی طراحی شده‌اند که چیزی بیش از اشاره به ریسک‌های موجود را انجام دهند.
یک ساختار مدیریت ریسک مطلوب و کارآمد باید بتواند عدم قطعیت‌ها را محاسبه کرده و تاثیر آنها بر کسب و کار را پیش بینی کند. بنابراین، پذیرش یا رد ریسک‌ها به سطوح تحملی بستگی دارد که یک کسب و کار قبلا برای خود تعریف کرده است.
در صورتی که یک کسب و کار، مدیریت ریسک را به عنوان یک فرآیند منظم و مستمر، برای شناسایی و حل خطرات احتمالی راه‌اندازی کند، ساختارهای Risk management می‌توانند برای حمایت از سایر سیستم‌های کاهش ریسک مورد استفاده قرار گیرند. در چنین حالتی، کسب و کار شما در مقابل خطرات غافلگیر نمی‌شود، چرا که تمرکز بر مدیریت ریسک کاملا فعال است.
فرآیند مدیریت ریسک چیست؟
تا اینجا دانستیم مدیریت ریسک چیست و چه ساختاری دارد، در این بخش به معرفی موارد موجود در فرآیند مدیریت ریسک می‌پردازیم:
- شناسایی روشمند خطرات پیرامون فعالیت‌های تجاری شما
- ارزیابی احتمال وقوع اتفاقات
- درک چگونگی واکنش به این اتفاقات
- قرار دادن سیستم‌هایی برای روبرو شدن با عواقب رویدادها
- نظارت بر اثربخشی رویکردها و کنترل مدیریت ریسک
بنابراین، Risk management به شما کمک می‌کند تا:
- برنامه ریزی‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و اولویت بندی‌ها را بهبود ببخشید.
- منابع و سرمایه‌ها را کارآمدتر و موثرتر از گذشته به هر بخش اختصاص دهید.
- به شما امکان می‌دهد تا میزان اشتباهات را به حداقل برسانید.
- به شما کمک می‌کند تا طرح کسب و کار خود به موقع و با در نظر گرفتن میزان بودجه در دسترس، ارائه دهید.
به خاطر داشته باشید که برای اطمینان از سازگاری، کارآمدی و تاثیر مدیریت ریسک، دنبال کردن یک فرآیند رسمی ضروری است.
با نرم افزار BPMS راهبران، فرآیندهای کسب و کار خود را، سریع، دقیق و آسان به فرآیندهای الکترونیک تبدیل کنید.
مراحل انجام مدیریت ریسک چیست؟
مدیریت ریسک شامل 5 مرحله است که در این بخش به معرفی و شرح این مراحل می‌پردازیم. اما به خاطر داشته باشید که بسته به نوع پلتفرم کاری، ممکن است در این مراحل تغییراتی ایجاد شود.
مرحله1: تعیین اهداف
در اولین گام، اهداف مهم و کلیدی کسب و کار خود را مشخص کنید. پیش از انجام معاملات تجاری، یک استراتژی تعیین کرده و از خودتان بپرسید «برای رسیدن به این اهداف چقدر باید ریسک کنید؟»
مرحله2: شناسایی خطرات احتمالی
سعی کنید تمام حوادثی که ممکن است اثرات نامطلوب و منفی داشته باشند را پیدا کنید. در واقع مرحله شناسایی خطرات، به این معنی است که هنگام انجام معاملات، باید تمامی خطراتی که ممکن است پیش بیایند را در ذهن خود داشته باشید، تا در صورت بروز آنها، آمادگی لازم را داشته باشید و بتوانید عکس‌العمل مناسب نشان دهید.
مرحله3: ارزیابی ریسک
اکنون زمان ارزیابی خطرات و شدت تاثیر آنهاست. سپس باید ریسک‌ها را به ترتیب اهمیت، اولویت بندی کنید و ببینید خطرات مورد انتظار تا چه اندازه بد و نامطلوب هستند و تا کجا حاضرید این ریسک‌ها را تحمل کنید؟
مرحله4: ارائه راه‌حل
این مرحله شامل ارائه پاسخ و راه حل برای هر نوع ریسک، با در نظر گرفتن درجه اهمیت آن است. به این صورت مشخص می‌شود که در صورت وقوع یک اتفاق نامطلوب، چه اقداماتی باید انجام شود.
مرحله5: نظارت
در پایان باید بر روی استراتژی تحقیق درباره مدیریت ریسک، نظارت کافی داشته باشید و کارایی آن را در واکنش به حوادث مورد بررسی قرار دهید. این مرحله نیازمند جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل مداوم اطلاعات است.
مراحل مدیریت ریسک و انواع آن را شناختیم. اما راهکارهای ارتقای مدیریت ریسک چیست؟ در بخش بعد به شما خواهیم گفت برای ارتقای فرآیند مدیریت ریسک، باید چه اقداماتی انجام دهید.
راهکارهای ارتقای فرآیند مدیریت ریسک چیست؟
مسئولیت‌ها را به صورت واضح و شفاف توضیح دهید
هر نقص و مشکلی که در تفهیم مسئولیت‌های سازمان شما وجود داشته باشد، احتمال ریسک را افزایش می‌دهد. پس بهتر است مطمئن شوید که هر فرد به طور کامل و دقیق از وظایف و مسئولیت‌های خود آگاهی دارد.
ریسک‌ها را از همان ابتدا شناسایی کنید
هر چه سریع‌تر به ریسک‌ها و خطرات بپردازید، Risk management آسان‌تر خواهد شد. پس در آغاز هر پروژه، به مدیریت ریسک فکر کنید و بررسی کنید برای هر ریسک، چه شاخص‌های هشدار اولیه‌ای می‌توانید پیدا کنید.
خطرات را به درستی توصیف کنید
بهتر است یک رشته ریسک در نظر بگیرید و برای هر کدام علت و معلول تعریف کنید.
ریسک‌ها را بررسی و اولویت بندی کنید
لازم است برای ارزیابی و اولویت بندی همه ریسک‌های شناخته شده، از یک شاخص ریسک استفاده کنید. به این ترتیب می‌توانید احتمال تاثیر و میزان شدت آنها را نیز محاسبه کنید.
مسئولیت پذیر باشید
اگر در طول انجام کار متوجه نقص و مشکلی شدید، مسئولیت آن را به عهده بگیرید و برای حل آن از تمامی اعضای تیم کمک بگیرید. چرا که مدیریت ریسک، زمانی بهترین عملکرد را دارد که همه افراد اجازه اظهار نظر داشته باشند.
فهرستی از ریسک‌های احتمالی تهیه کنید
با ثبت ریسک‌ها، تصویر کلی‌تری از خطرات احتمالی خواهید داشت، این موضوع، باعث می‌شود اطلاعات را راحت‌تر به اشتراک بگذارید و سریع‌تر پاسخ دهید.
مثبت فکر کنید
به خاطر داشته باشید که ریسک‌ها می‌توانند مثبت هم باشند و فرصت‌هایی را در اختیارتان قرار دهند. پس تنها بر ابعاد منفی آنها تمرکز نکنید.
اهداف مدیریت ریسک چیست؟
از آنجا که مدیریت و ارزیابی ریسک‌ها، بهترین راه برای مبارزه با اتفاقات و حوادث ناخوشایند است. با ارزیابی برنامه و بررسی مشکلات و حوادث بالقوه و همچنین، ارائه راهکارهایی برای رفع آنها، می‌توانید موفقیت پروژه تضمین کنید.
اما مدیریت ریسک 4 هدف اصلی دارد. این اهداف عبارتند از:
- شناسایی ریسک‌های احتمالی
- کاهش خطرات
- ایجاد قوانین کارآمد منطقی برای تصمیم‌گیری بهتر در مقابل ریسک‌ها
- برنامه ریزی
مدیریت ریسک بسیار مهم است ؛ چرا؟
اما اهمیت مدیریت ریسک چیست؟ همان طور که گفتیم، یک برنامه قدرتمند و موثر Risk management ، به کسب و کارها کمک می‌کند تا برای جلوگیری یا تعدیل خطرات و تهدیدات احتمالی راهکارهای مناسب ایجاد کنند. همچنین، در صورت مواجهه با خطر، تاثیر آن را به حداقل برسانند. «استراتژی‌های مدیریتی متمرکز بر مدیریت ریسک»، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا نسبت به تصمیمات تجاری خود مطمئن‌تر باشند و راحت‌تر به اهدافشان برسند. بنابراین، با اجرای مدیریت ریسک در سازمان و در نظر گرفتن خطرات و حوادث مختلف احتمالی پیش از وقوع، کسب و کار شما می‌تواند از احتمال بروز خطرات جلوگیری کند، یا در صورت وقوع، آنها را به بهترین شکل ممکن مدیریت و رفع کند.
مزایای مدیریت ریسک چیست؟
اکنون با مدیریت ریسک، مراحل و ضرورت انجام آن آشنا شدیم. اما مزایای مدیریت ریسک چیست و استفاده از آن چه تاثیری بر فعالیت‌های تجاری شما دارد؟
- Risk management ، در مقابل آسیب‌ها و خطرات احتمالی، عملکرد مطمئن و موثری دارد.
- یک محیط کار امن و مطمئن برای شما ایجاد می‌کند.
- ثبات عملیات تجاری را افزایش می‌دهد.
- در این فرآیند، توجه به خطرات و آسیب‌های احتمالی، مسئولیت‌های حقوقی کسب و کار را کاهش می‌دهد.
باورهای غلط در مورد مدیریت ریسک چیست؟
هر چند که این روزها مدیریت ریسک در رویکرد مدیریت فرآیندهای کسب و کار گسترش پیدا کرده اما هنوز هم در تجارت به عنوان یک پتانسیل منفی در نظر گرفته می‌شود. در صورتی که مدیریت ریسک، فرآیندی است که به توانایی تشخیص و استفاده بیشتر از فرصت‌ها بستگی دارد.
هر چند این جمله که «خطر معمولا با نتایج منفی همراه است»، درست است. اما هدف مدیریت ریسک، تشخیص فرصت‌ها برای سرمایه گذاری بر روی توانمندی‌هایی است که یا پنهان‌اند و یا کم‌تر آشکار شده‌اند. بنابراین، می‌توانیم بگوییم گاهی اوقات روبرو شدن با خطر، برای دستیابی به عملکرد بهتر و موثرتر، ضروری است.
گفتیم که مدیریت ریسک، چارچوبی برای پیگیری مداوم و بهینه سازی فرآیندهای یک تجارت است. بر اساس اصول پیشرفت و بهبود مستمر، مدیریت ریسک، فرآیندی در حال انجام است که به سادگی متوقف نمی‌شود. بنابراین، وقتی صحبت از Risk management باشد، حتما جایی برای بهبود فرآیندها وجود دارد.
و در انتها…
گفتیم فرآیند مدیریت ریسک، از آن جهت مهم است که علاوه بر نشان دادن خطرات و تهدیدات محیط، به شما امکان می‌دهد پیش از وقوع خطرات، آنها کاهش دهید یا از بین ببرید. بی توجهی به انجام این فرآیند، کسب و کارها را با خسارت سنگین و غیر قابل جبرانی روبرو می‌کند، چرا که قادر نیستند خطرات و عوامل آسیب زا را تشخیص دهند.
حتما به خوبی با Risk management آشنا شده‌اید. در این نوشتار سعی کردیم ضمن پاسخ به سوال مدیریت ریسک چیست، ساختار، مراحل، ویژگی‌ها و ضرورت انجام آن را نیز برای شما شرح دهیم.
عالی بود